Panie profesorze, kiedy rozmawialiśmy dziesięć lat temu, to na stwierdzenie, że Tarnów był pierwszym niepodległym w 1918 roku, odesłał mnie pan do swojej książki, żebym się douczył, jak było naprawdę.
Coś takiego było.
Tak, powiedział pan że stawia na pierwszym stopniu podium Tarnów, Kraków, Zakopane. W jakimś sensie również Cieszyn. To jak to w końcu jest?
Podtrzymuję tę opinię. Wszystko bowiem jest kwestią tego, jakie przyjmiemy sobie kryteria.
Zatem po kolei.
Pierwsze kryterium to takie, czy za pierwsze niepodległe uznamy miasto, które jako pierwsze wprowadziło władzę uznającą się za władzę państwa polskiego. I wówczas byłoby które miasto? Pod tym względem pierwszym nie był ani Tarnów, ani Kraków, ale Cieszyn. Tam bowiem 19 października 1918 roku Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego zgłosiła akces do państwa polskiego.
Którego w istocie jeszcze nie było…
Owszem. Ale rozpatrujemy same kryteria. I według tego, o którym rozmawiamy, palmę pierwszeństwa przyznajemy właśnie Cieszynowi. I tu są bezkonkurencyjni.
Zaczerpnięte ze strony: http://www.gazetakrakowska.pl/wiadomosci/tarnow/a/parcie-do-niepodleglosci-w-pazdzierniku-1918-roku-bylo-jak-sportowa-rywalizacja,12639458/
„Od końca XIX w. zacieśniały się więzi między Galicją a Śląskiem Cieszyńskim, należącym do Królestwa Czeskiego w ramach państwa Habsburgów. W Cieszyńskiem powstawało coraz więcej polskich instytucji, kształtował się stan średni. Działały polskie gimnazja i szkoły zawodowe. Dzięki temu Śląsk Cieszyński, choć do Polski nie należał od sześciu wieków, zachował z nią poczucie jedności. Tamtejsze rodziny, w tym Buzków i Małyszów, włączały się czynnie w polskie życie oświatowe, kulturalne i polityczne. Cieszyńskie było najlepiej uprzemysłowionym, zorganizowanym i najzamożniejszym regionem w skali ziem polskich. Przewyższało bogactwem, jakością pracy oraz aktywnością ludzi sąsiedni Śląsk Pruski. Większość ludności stanowili Polacy, katolicy i ewangelicy, a 1/4 Czesi. Niemcy zamieszkiwali głównie enklawę bielską. Po wojnie w skład odrodzonej Rzeczypospolitej weszła tylko północno-wschodnia część księstwa z Bielskiem i Cieszynem, co doprowadziło do wieloletniego konfliktu z Czechosłowacją. Polska część księstwa wniosła do Rzeczypospolitej mądrość i pracowitość ludności, jej solidność i sumienność, zrozumienie konieczności pracy dla dobra wspólnego, potrzeby życia w schludności, czystości, zdrowego, aktywnego. Cieszyńskie to najbardziej nowoczesna i europejska polska dzielnica, mieszczańska i robotnicza, kultywująca zachodnie wartości i sposób życia.”
Prof. Andrzej Chwalba
Fragment zaczerpnięty z książki „Polski wiek XX” (red. K. Persak i P. Machcewicz, Warszawa 2009)
Polecamy szczególnej uwadze wykład prof. ANDRZEJA CHWALBY „Księstwo cieszyńskie z polskiej perspektywy 1914-1918”, który odbędzie się w Święto Niepodległości 11 LISTOPADA o godz. 18 w sali sesyjnej cieszyńskiego ratusza.
Wykładający na co dzień na Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Chwalba stanowi wybitny autorytet w dziedzinie historii Polski i powszechnej XIX i XX w. Ma w swoim dorobku kilka podręczników akademickich (m.in. „Historia Polski 1795–1918” i „Historia powszechna. Wiek XIX”) oraz bestsellerowe „Samobójstwo Europy. Wielka Wojna 1914–1918”.
