Turkus: Od Synaju do Średniowiecznej Europy

Turkus, ta skamieniała mieszanka zieleni i błękitu, zwana też kamieniem tureckim, dotarł do Europy na wozach średniowiecznych kupców, choć dowiedzieć się o nim możemy z czasów znacznie odleglejszych. Ten rzadki minerał jest efektem niezwykłej kombinacji fosforanu glinu i miedzi, a jego urok wynika z delikatnej gry proporcji i domieszek, które kształtują jego barwę.

Pierwsze ślady wydobycia turkusu prowadzą na Synaj 5 tys. lat p.n.e., gdzie był uznawany za symbol władzy, jak choćby w starożytnym Egipcie, a co potwierdza biżuteria, którą odkryto w kompleksie piramid w Kahun. Specjalnie nie rozpisuję się o tym, że był utożsamiany z pewna boginią, co może to zachęci Was do dalszego poszukiwania 🙂

Turkus w perskim dworze

Przenieśmy się teraz do perskich dworów i świątyń, gdzie dowiemy się, że turkus cieszył się niezwykłym szacunkiem, a nawet przypisywano mu wartość przewyższającą złoto. Przy okazji dowiadujemy się kolejnej ciekawej rzeczy. Turkus był dla Persów znakiem majestatu i symbolem zwycięstwa, a to za sprawą pewnej legendy, która mówi, że żaden z poległych żołnierzy nie nosił pierścienia z turkusem, co uznawano za dowód na to, że skrywa on w sobie niezwyciężoną moc i czyni niepokonanym tego, kto go nosi.

Perska magia turkusu związana jest z jego intensywnie niebieską barwą, która dla Persów była również kolorem wody. Aby zrozumieć jego symbolikę, musimy zagłębić się w mitologię perskiej kultury i zajrzeć do świętej księgi zoroastryzmu. Tam dowiemy się o walce Tisztrii, bóstwa personifikującego Syriusza i strzegącego wody, z demonem suszy, Aposzą. Triumf Tisztrii powodował nadejście deszczu po najgorętszej porze roku, co dla Persów było sprawą życia lub śmierci.
Ten symbol wody miał dla Persów nieocenioną wartość, szczególnie w suchym klimacie Iranu. Nie dziwi też i to, że magia turkusu została przejęta przez islam, dla którego kolor kamienia przypominający niebo stał się symbolem wiary i nieskończoności duszy.

Azteckie znaczenie turkusu

Przenieśmy się teraz na inny kontynent. Okazuje się, że turkus był również cenny dla starożytnych cywilizacji Mezoameryki, gdzie był znany pod nazwą xihuitl. Co ciekawe, nie był tam utożsamiany z wodą, jak u Persów, ale dla Azteków był symbolem ognia, roku słonecznego, szlachetności i trawy. To właśnie tym kamieniem twórcy azteccy ozdabiali rozmaite przedmioty, które teraz są dla nas przykładami mezoamerykańskiego rzemiosła. Kawałki turkusu przyczepiano do drewnianych podłoży za pomocą mieszanki węgla drzewnego, oleju z nasion chia lub szałwii oraz żywic i w ten sposób wytwarzano turkusowe mozaiki,.

Kamień niebiański: turkus w Kodeksie Florentino

Persowie i Aztekowie widzieli w turkusie coś więcej niż tylko luksusową ozdobę – był dla nich symbolem szlachectwa i pełnił rolę sakralną. O jego znaczeniu możemy dowiedzieć się z kronik Bernardina de Sahagúna w jego „Kodeksie Florentino”, w którym opisał dary, które Montezuma II przekazał Hernánowi Cortésowi. Aztekowie nazywali turkus „kamieniem niebiańskim”, choć był związany z ogniem i słońcem – boga ognia nazywano również Turkusowym Panem.

Choć symbolika turkusu w Mezoameryce i Persji jest tak różna jak ogień i woda, skrywa w sobie też jedno bardzo ważne podobieństwo – obietnicę nowego życia.

Czy ktoś by pomyślał, że interesując się minerałami, można poznać niezwykłe legendy i wierzenia, które zawładnęły umysłami ludzi w dawnych wiekach? Szkoda tylko, że dla niektórych to tylko kolorowy kamień w pierścionku.